Primaire bronnen

Primaire bronnen identificeer en vind je door het raadplegen van archiefportalen, gedrukte of digitale inventarissen, catalogi of bibliografieën (retrospectief of lopend). Ook gegevensdatabanken of data repositories met datasets kunnen informatie bevatten die je kan gebruiken als historische bron.

Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen enerzijds instrumenten die een beschrijving van bronnen(types) bieden met een verwijzing naar de originele vindplaats(en) en anderzijds digital libraries en databanken die de bronnen of de info eruit online raadpleegbaar aanbieden. In digital libraries vind je dus gedigitaliseerde beelden van het origineel bronmateriaal. Databanken bieden dan weer historische info uit verwerkte bronnen(reeksen) aan in een digitaal raadpleegbare versie. Er bestaan ook mengvormen waarbij databanken bv. doorverwijzen naar gedigitaliseerde originele bronnen. Ten slotte heb je meer recent ook born-digital bronnen die geen analoge pendant meer hebben.

Het einde van dit overzicht besteedt specifiek aandacht aan periodieken (kranten en tijdschriften) en beeldbronnen (foto en film).

Een overzicht van databanken en bibliografieën met toegang via de faculteitsbibliotheek Letteren & Wijsbegeerte vind je hier.

 

Archiefportalen

België

Nederland

Europa

Wereldwijd

Bewaarinstellingen

Raadpleeg catalogi, archiefgidsen, inventarissen en zoekwijzers van specifieke instellingen om primaire bronnen te vinden. Meer en meer bewaarinstellingen bieden hun collectie ook gedigitaliseerd aan (cf. infra ‘digital libraries’).

Een overzicht van bibliotheken, archieven en musea vind je op deze overzichtspagina.

Bronnenrepertoria (selectie)

Bronnenrepertoria zijn naslagwerken om historische bronnen te identificeren, contextualiseren en in de archieven op te sporen. Dit kunnen bijvoorbeeld thematische, typologische of institutionele bronnengidsen of -commentaren zijn.

Algemeen

  • Basisreferentiewerk “De Groene Bijbel”: Van den Eeckhout, Patricia en Guy Vanthemsche. Bronnen voor de studie van het hedendaagse België, 19e – 21e eeuw. Brussel: Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 2017. (De oude editie van 2009 kan je online raadplegen)

Lokale geschiedenis

  • Art, Jan en Eric Vanhaute, eds. Inleiding tot de lokale geschiedenis van de 19de en 20ste eeuw. Gent: Mens & Kultuur Uitgevers, 2003.

Eerste Wereldoorlog

  • Tallier, Pierre, Vanden Bosch, Hans, Michaël Amara en Vanessa D’Hooghe, eds. Guide des sources de la Première Guerre Mondiale en Belgique – Archievenoverzicht betreffende de Eerste Wereldoorlog in België. 2 vols. Studies over de Eerste Wereldoorlog 17. Brussel: Algemeen Rijksarchief, 2010. (vol 1. en vol. 2 online raadpleegbaar)

Tweede Wereldoorlog

  • Aerts, Koen, Dirk Luyten, Paul Drossens, Pieter Lagrou en Bart Willems. Was opa een Nazi?: Speuren naar het oorlogsverleden van je familie. Tielt: Lannoo, 2017.
  • Maerten, Fabrice. Was opa een held?: Speuren naar mannen en vrouwen in het verzet tijdens WOII. Tielt: Lannoo, 2020.
  • Databank ‘Verzet in Vlaanderen’ (tot 2008, enkel archiefmateriaal, geen gedrukte bronnen)

Belgische koloniale geschiedenis

  • Tallier, Pierre-Alain, Marie Van Eeckenrode en Patricia Van Schuylenbergh, eds. Belgique, Congo, Rwanda et Burundi. Guide des sources de l’histoire de la colonisation (19e-20e siècle). Vers un patrimoine mieux partagé. 2 vols. Turnhout, Brepols, 2021. (online raadpleegbaar)

Jodendom in België

  • Tallier, Pierre, Gertjan Desmet en Pascale Falek-Alhadeff, eds. Bronnen voor de geschiedenis van de Joden en het Jodendom in België: 19de-21ste eeuw. Waterloo: Avant-Propos, 2017.

Industriële en economische geschiedenis

  • Bracke, Nele. Bronnen voor de industriële geschiedenis: gids voor Oost-Vlaanderen (1750-1945). Gent: Academia Press, 2000.
  • Dehaeck, Sigrid. Gids van bedrijfsarchieven in de provincie Oost-Vlaanderen. Brussel: Algemeen Rijksarchief, 2014.

Justitie

  • De Koster, Margo, Xavier Rousseaux en Karel Velle. Bronnen en perspectieven voor de sociaal-politieke geschiedenis van justitie in België (1795 – 2005). Brussel: Algemeen rijksarchief, 2010.
  • Rotthier, Isabel. De gevangenisgids: Archiefgids betreffende de archieven van de Vlaamse penitentiaire inrichtingen. Brussel: Algemeen rijksarchief, 2001. (Zie ook overzicht van gevangenisarchieven bewaard in de Rijksarchieven op OUTLAW-website)

Militair-juridisch

  • Drossens, Paul, Christophe Martens en Delphine Picron. Archiefgids van het militair gerecht. Brussel: Algemeen Rijksarchief, 2015. (Online raadpleegbaar)

Familiegeschiedenis

 

 

Digital libraries (selectie)

De term ‘digital libraries’ slaat op online zoekomgevingen waar je zowel wetenschappelijke literatuur of primaire historische bronnen kunt raadplegen. Heel wat archieven, bibliotheken en musea digitaliseren namelijk in toenemende mate grote delen van hun collectie. Een overzicht van belangrijke bewaarinstellingen vind je op deze overzichtspagina.

Volgend overzicht betreft online platformen waar je primaire bronnen kunt raadplegen. Het is geen exhaustief overzicht, maar we belichten enkele overkoepelende projecten en specifieke collecties.

 

Rijksarchief België

In de zoekmachine van het Rijksarchief in België kan je filteren op ‘alleen gedigitaliseerde archiefbestanden‘.

Regionale en lokale archieven

Cultureel erfgoed

Roerend cultureel erfgoed

Sociale geschiedenis

Tweede Wereldoorlog

Nederland

Europa

Koloniale geschiedenis

Politieke geschiedenis

Voor het Belgisch Parlement zijn de neerslagen van de plenaire vergaderingen, i.e. de Parlementaire Handelingen/Annales Parlementaires, deels online raadpleegbaar:

Internationaal

 

Databanken (selectie)

Databanken zijn het resultaat van historische bronnen(reeksen) die werden verzameld en verwerkt en vervolgens digitaal doorzoekbaar worden aangeboden. In deze zoekomgevingen kan je dus snel en gericht historische informatie of primaire bronnen terugvinden.

Politiek

  • Belelite (databank van de Belgische regeringen sinds 1831, Koninklijke Commissie voor Geschiedenis)

Militair

Cultuurhistorisch

Sociaal-economisch

Financieel-economisch

  • Daphnis (databank ambtsgebieden van de Belgische fiscale buitendiensten sinds 1796, zie videotutorial, ARA)

Cultureel erfgoed

Immaterieel erfgoed

Onroerend erfgoed

Kwantitatief

Personen, familiekunde en genealogie

 

Contemporain

  • STATBEL (statistiekbureau Belgische overheid, vooral recente maar ook historische data)
  • Datavindplaats Vlaanderen (open, geografische en gesloten data van Vlaamse overheidsinstanties)
  • Our World in Data (open access data over globale evoluties op lange termijn)

Born-digital bronnen

  • BelgicaWeb (lopend project, sustaining access to Belgium’s born-digital heritage)

Data repositories (selectie)

Onderzoekers kunnen de dataset(s) waarop hun onderzoek gebaseerd is publiceren in data repositories. Op deze manier kunnen andere onderzoekers deze datasets hergebruiken. Via re3data.org kan je zoeken naar trusted data repositories (TDR’s). Je kan ook zoeken via DatasetSearch (Google). Enkele voorbeelden van data repositories:

België

Internationaal (academisch)

  • Zenodo (CERN, Europese Commissie)
  • Apollo (University of Cambridge)
  • …

Internationaal (niet-academisch)

  • Wikidata (gestructureerde gegevensdatabank)
  • GitHub (open source software)

In de  module Data archiveren en delen op de Ufora-leeromgeving Digital Humanities: Leerpaden van de faculteit LW leer je meer over data repositories.

 

Periodieken: kranten en tijdschriften

Algemeen

Kranten

  • Zoeken via Abraham (catalogus van Belgische kranten bewaard Vlaamse en Brusselse instellingen, 1800-2020, zoeken naar (gedigitaliseerde) kranten).
  • BelgicaPress (Kranten uit collectie KBR, OCR, met VPN-verbinding raadpleegbaar voor periode 1814-1979)

Tijdschriften

  • Zoeken via Antilope (collectieve catalogus tijdschriften in Belgische wetenschappelijke bibliotheken)
  • BelgicaPeriodicals (tijdschriften uit collectie KBR, OCR, met VPN-verbinding raadpleegbaar van 1622 tot vandaag)

Contemporain

  • Belga.Press (persdatabank Belgische kranten en tijdschriften, medio jaren 1990-heden, beschikbaar 48 uur na verschijnen) – Access gratis voor iedereen met een lidkaart en account van een openbare bibliotheek.
  • NexisUni (databank met onder meer kranten en magazines van over de hele wereld en in een brede waaier van talen) – Access via UGent

Lokale kranten

Ook lokale initiatieven of archieven bieden vaak specifieke krantencollecties online aan.

Oorlogskranten

Kranten buiten België

Historische kaarten

Analoog

Digitale kaarten en geodata

Onderzoeksinstellingen, bibliotheken en archieven

  • …

Overheden en nationale geografische instellingen

Commerciële bedrijven

Beeldbronnen: foto en film

Een uitgebreid overzicht van archieven, musea, beeldbanken en andere vindplaatsen voor iconografische bronnen, met een focus op historische foto’s en films, vind je op deze deze overzichtspagina.