Hulpmiddelen

In dit deel vind je een ruime waaier aan hulpinstrumenten, van woordenboeken tot databanken, gidsen met betrekking tot specifieke hulpwetenschappen zoals chronologie en metrologie.

Woordenboeken

Verklarende woordenboeken

• Lexicon des Mittelalters (UGentNet)
• Vocabulaire codicologique 
• Vocabulaire international de la diplomatique
• Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon

Vertalende woordenboeken

Latijn

• Database of Latin Dictionaries (UGentNet)
• Du Cange, Glossarium mediæ et infimæ latinitatis (1883-1887)
• J.F. Niermeyer en C. Van de Kieft, Mediae latinitatis lexicon minus (2002)
• Dictionnaire Gaffiot latin-français (1934)
• Latin dictionary (Lewis & Short, 1879)
• Woordenboek Latijn/Nederlands

Oud- en Middelfrans

• Dictionnaire du Moyen Français (1330-1500) (DMF)
• F. Godefroy, Dictionnaire de l’ancienne langue française et de tous ses dialectes du IX au XVe siècle (1880-1902)
• A. Tobler en E. Lommatzsch, Altfranzösisches Wörterbuch (1925-1995)

Middelnederlands

• Geïntegreerde Taaldatabank, Historische woordenboeken Nederlands en Fries 
• E. Verwijs en J. Verdam, Middelnederlandsch Woordenboek (1885-1929)

Dialectkunde

• Woordenboek van de Vlaamse dialecten
• Woordenboek van de Brabantse dialecten
• Woordenboek van de Limburgse dialecten
• K. Stallaert, Glossarium van verouderde rechtstermen, kunstwoorden en andere uitdrukkingen uit Vlaamsche, Brabantsche en Limburgsche oorkonden (1886-1893)

 

Toponymie en cartografie

Selectie aan woord- en handboeken

• Orbis latinus
• Toponymisch Woordenboek van België, Nederland, Luxemburg, Noord-Frankrijk en West-Duitsland (vóór 1226) door Maurits Gysseling (1960)
• Toponiemen na 1226: raadpleeg lokale toponymische repertoria
• Dictionnaire topographique de la France
• Euratlas.net
• Atlas historique Wallonie
• Historisch GIS Nederland
• Oddens’ Bookmarks: the fascinating world of maps and mapping
• Kaart en Huis Brugge
• Cartesius

 

Heraldiek

Algemene introductie

• G. Croenen, “Heraldiek,” in Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente? Deel 3A, Hulpwetenschappen, uitgegeven door J. Art, 195-213 (1995)

Handboeken wapenkunde over Vlaanderen

• H. Rottier en M. Van de Cruys, Heraldiek: wapens kennen en herkennen (2004)
• E. Warlop, Heraldiek (1985)

Europese repertoria wapenkunde

• J. Rietstap, Armorial général de l’Europe, précédé d’un dictionnaire des termes du blason, 2 vols. (Gouda, 1884-1887)
• Armoiries des familles contenues dans l’Armorial général de J.-B. Rietstap, 6 vols. (1903-1926)
• Th. de Renesse, Dictionnaire des figures héraldiques, Brussel, 7 vols. (1897-1903)

Repertorium wapens Belgische adel

• L. Duerloo en P. Janssens, Wapenboek van de Belgische adel: van de 15de tot de 20ste eeuw, 4 vols. (1992-1994)

Repertorium wapens Vlaamse steden en gemeenten

• L. Viaene-Awouters en E. Warlop, Gemeentewapens in België: Vlaanderen en Brussel, 2 vols. (2002)

 

Diplomatiek (oorkondeleer)

Inleidende handboeken

• O. Guyotjeannin, J. Pycke en B. Tock, La diplomatique médiévale (1993)
• M.M. Carcel Orti, Vocabulaire international de la diplomatique (1994)
• Historische Hilfswissenschaften – Diplomatik

 

Sigillografie (zegelkunde)

Selectie relevante publicaties en repertoria voor de Lage Landen

• J. De Raadt, Sceaux armoriés des Pays-Bas et des pays avoisinants (1898-1903)
• Collectie zegelafgietsels bewaard in Algemeen Rijksarchief Brussel, geïnventariseerd door R. Laurent
• A. De Ghellinck Vaernewyck, Sceaux et armories des villes, communes, échevinages, châtellenies, métiers et seigneuries de la Flandre ancienne et moderne (1935)
• L. De Mey, Répertoire des sceaux des villes du comté de Flandre au Moyen Âge, 1200-1500 (2019)
• Sigilloweb

 

Chronologie (tijdrekenkunde)

Algemene inleiding

• W. Prevenier, “Chronologie,” in Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente? Deel 3A, Hulpwetenschappen, uitgegeven door J. Art, 91-128 (1995)

Handboeken

• E. Strubbe en I. Voet, De chronologie van de middeleeuwen en de moderne tijden in de Nederlanden (1991)
• H. Grotefend, Taschenbuch der Zeitrechnung des deutschen Mittelalters und der Neuzeit (1891-1898)
• Overzicht chronologische hulpmiddelen (universiteiten München en Keulen)

 

Metrologie

Algemene inleiding

• E. Thoen, “Historische metrologie?” In Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente? Deel 3A, Hulpwetenschappen, uitgegeven door J. Art, 129-48 (1995)

Internationaal repertorium

• H. Doursther, ed., Dictionnaire universel des poids et mesures anciens et modernes (1840)

Over de Lage Landen

• P. Vandewalle, Oude maten, gewichten en muntstelsels in Vlaanderen, Brabant en Limburg (1984)
• H. De Schrijver, De oude landmaten in Vlaanderen (s.d.)
• De oude Nederlandse maten en gewichten (1983)

Omrekening naar metrieke stelsel

• Regionale verschillen, consulteer specifieke publicaties.
• Overzicht in het handboek van Steven Vanderputten, Jelle Haemers, Tim Soens en Jeroen Puttevils, Typologie en heuristiek van de bronnen voor de geschiedenis van de middeleeuwen (Gent: Lannoo, 2022).

Prijzen en lonen

• Dokumenten voor de geschiedenis van prijzen en lonen in Vlaanderen en Brabant, uitgegeven door C. Verlinden en J. Craeybeckx, 4 vols. (1959-1972)

 

Numismatiek en muntgeschiedenis

Algemene inleiding

• M. Boone, “Muntgeschiedenis middeleeuwen,” in Hoe schrijf ik de geschiedenis van mijn gemeente? Deel 3A, Hulpwetenschappen, uitgegeven door J. Art, 149-65 (1995)

• P. Vandewalle, Oude maten, gewichten en muntstelsels in Vlaanderen, Brabant en Limburg (1984)