Klassieke filologie

Inleidingen en hulpmiddelen

 

Literatuurgeschiedenis

  • Bartelink J. M., Klassieke letterkunde, Utrecht – Antwerpen, 1989, 6de ed.
    zeer nuttig als eerste kennismaking en voor snelle referenties
  • Schmid, – von Christ, W. Geschichte der griechischen Literatur, 1889-. De herziene versie heet Handbuch der griechischen Literatur der Antike, waarvan het eerste volume in 2011 verscheen:
    B. Zimmermann, Bd 7.1,     Die Literatur der archaischen und klassischen Zeit, München, 2011
  1. Zimmermann, A. Rengakos (edd.), Die Literatur der klassischen und hellenistischen Zeit, München, 2014
  • Schanz, – Hosius, C. Geschichte der römischen Literatur bis zum Gesetzgebungswerk des Kaisers Justinian, 1890-. De herziening o.l.v. R. Herzog heet Handbuch der lateinischen Literatur der Antike.
    Van de herziene versie zijn verschenen:
    – Suerbaum Werner (ed.), Bd. 1: Die archaische Literatur. Von den Anfängen bis zu Sullas Tod. Die vorliterarische Periode und die Zeit von 240 bis 78 v.Chr., München, Beck, 2002
    – Sallmann Klaus (ed.), Bd. 4: Die Literatur des Umbruchs. Von der römischen zur christlichen Literatur 117-283 n. Chr., München, Beck, 1997
    – Herzog R. (ed.), Bd. 5: Restauration und Erneuerung. Die lateinische Literatur von 284-374 n. Chr., München, Beck, 1989

-Berger, J.-D., Fontainee, J., Schmidt P.-L. (edd.), Bd 6: Die Literatur im Zeitalter des Theodosius (374-430n. Chr.), München, Beck, 2020.

  • Easterling, E. – Knox, B. M. V. (ed.), Cambridge History of Classical Literature. Greek Literature, Cambridge, University Press, 1985
  • Kenney, J. – Clausen, W. V. (ed.), Cambridge History of Classical Literature. Roman Literature, Cambridge, University Press, 1982
  • Harrison (ed.), A Companion to Latin literature, Oxford, Blackwell, 2005
  • Hose, M. en Schenker, D. (ed.), A Companion to Greek Literature, Oxford, Blackwell, 2013
  • Young, F. (ed.), Cambridge History of Early Christian Literature, Cambridge, 2004

TEKSTEDITIE EN Paleografie

  • Pyle: A Gateway to Greek Manuscripts: http://www.pyle.unicas.it/
  • Bidez, – Drachman, A. B., Emploi des sigles critiques, disposition de l’apparat dans les éditions savantes des textes grecs et latins. Conseils et recommendation, Bruxelles – Paris, 1938, 2ème ed.
  • Boyle Leonard, Medieval Latin Paleography: A bibliographical introduction, Toronto, University Press, 1984
  • Boswinkel, – Sijpestein, P. J., Greek Papyri, Ostraca and Mummy Labels, Amsterdam, 1968
  • Braswell Susan, Western manuscript from Classical Antiquity to the Renaissance: A Handbook, New York, Garland, 1981
  • Bruckner, A., and Marichal, Chartae latinae antiquiores. 49 vol. Ulten, 1954-1998
  • Cavallo, – Maehler, H., Greek Bookhands of the Early Byzantine Period: A.D. 300-800, London, 1987
  • Jäger, G. Einführung in die klassische philologie, München, 1975
  • Kristeller Paul Oskar, Latin Manuscript books before 1600: a list of the printed and unpublished inventories of extant collections, München, Monumenta Germaniae Historica, 1993, 4e
  • Reynolds, L.D. – Wilson, N.G., Scribes and Scholars. A Guide to the Transmission of Greek and Latin Literature, Oxford, 1991, 3de ed.
  • Reynolds D., Texts and transmissions. A survey of the Latin Classics, Oxford, 1990, 3rd ed.
  • Riemer, P., Weissenberger, M. en Zimmermann, B., Einführung in das Studium der Latinistik, München, 1998
  • Riemer, P., Weissenberger, M. en Zimmermann, B., Einführung in das Studium der Gräzistik, München, 2000
  • Schubart, W., Paleographie. Handbuch der Altertumswissenschaft 1.4.1. München, 1925
  • Seider , Paläographie der griechischen Papyri. 3 Bd., Stuttgart, 1967-1990
  • Seider , Paläographie der lateinischen Papyri. 3 Bd., Stuttgart, 1972-1981
  • Turner, G. – Parsons, P. J., Greek Manuscripts of the Ancient World, London, 1987, 2nd ed.
  • https://pinakes.irht.cnrs.fr/: manuscrits grecs antérieurs au XVIe siècle

concordanties

Van vele auteurs bestaat er zogenaamde concordanties: woordenboeken die elk woord dat bij deze auteur of in één bepaald werk voorkomt, inventariseren, en dit in alle woordvormen. Deze hulpmiddelen zijn onmisbaar om de precieze betekenis van een woord in een passage te bepalen, maar hun functie wordt nu overgenomen door doorzoekbare databanken zoals de Thesaurus linguae Graecae. Zie de volgende lijsten van bestaande concordanties:

  • Boned, Colera P. – Rodriguez Somolinos, e.a., Repertorio bibliográfico de la lexicografía griega, Madrid, 1998
  • Quellet , Bibliographia indicum, lexicorum et concordantiarum auctorum Latinorum. Répertoire bibliographique des index, lexiques et concordances des auteurs latins, Hildesheim, New York, 1980
  • Riesenfeld, Harald – Riesenfield, Blenda, Repertorium lexicographicum Graecum. A catalogue of indexes and concordances to Greek authors, Stockholm, 1953

Afkortingen van auteurs en teksten

In wetenschappelijke publicaties worden auteursnamen en titels van werken gewoonlijk als afkortingen geciteerd. Deze afkortingen kunnen verschillen, maar enkele standaardreferentiepunten zijn de volgende werken. Het is best zich gaandeweg met deze afkortingen vertrouwd te maken.

  • Abbreviations, at: Diccionario Griego-Español (DGE) – The canon lists, http://www.filol.csic.es/dge/lst/2lst4.htm
  • Index librorum scriptorum inscriptionum ex quibus exempla afferuntur, Stuttgart, 1990, 228 p.
    een bijvoegsel bij de Thesaurus linguae Latinae
  • Lexicon der Alten Welt (LAW), 3439-3463
  • Liddell & Scott, A Greek-English Lexicon (LSJ) [cf. 3.2.1]
    = LSJ Authors, at: Stoa.org, http://www.stoa.org/abbreviations.html
  • Oxford Classical Dictionary (OCD)

Repertoria van Auteurs

  • Landfester Manfred (ed.), Der Neue Pauly. Supplemente 2: Geschichte der antiken Texte. Autoren- und Werklexikon, Stuttgart, Metzler, 2007 [cf. 3.3.1]
  • De databank Trismegistos Authors & Works, Leuven, https://www.trismegistos.org/authors/ [cf. 6.4], nauw verbonden met de Leuven Database of Ancient Books (LDAB) [cf. infra 6.1.3]
  • Mertens-Pack3
    Mertens, – Pack, R. A., Catalogue des papyrus littéraires grecs et latins, at: Centre de Documentation de Papyrologie Literaire (CEDOPAL), Louvain-la-Neuve, http://www.ulg.ac.be/facphl/services/cedopal/pages/mertens.htm
    specifiek voor literaire teksten bewaard op papyri.

Repertoria van uitgaven

Het is cruciaal dat men bij het onderzoek de beste editie gebruikt, die vaak ook de meest recente is. Men kan daarbij in de eerste plaats kijken naar de edities in de grote reeksen en daar de meest recent kiezen, maar er bestaan ook lijsten die helpen om betrouwbare edities op te sporen. Online edities zijn meestal te wantrouwen, daar deze vaak een oude tekst overnemen. Men moet altijd kijken welke editie op de website is gebruikt.

  • Brepolis Library of Latin Texts
    Brepolis Library of Latin Texts – Series A,     http://www.brepolis.net/
    Brepolis Library of Latin Texts – Series B,     http://www.brepolis.net/
    Je vindt de lijst van gebruikte uitgaven in de User’s Guides in de ‘Help’ sectie van het menu;
  • Dekkers, – Gaar, A., Clavis Patrum Latinorum. A Tertulliano ad Bedam, Turnhout, 1995, 3de ed.
  • Geerard M., Clavis Patrum Graecorum, Turnhout, 6 vol., 1974-1998.
    Noot: Beide zijn nu verenigd in de clavis clavium (Brepols).
  • Clavis Coptica: http://cmcl.aai.uni-hamburg.de/chiam_clavis.html (voor auteurs in het Koptisch)
  • Frede J., Kirchenschriftsteller. Verzeichnis und Sigel, Fribourg, 1995, 4de ed.
  • Index librorum scriptorum inscriptionum ex quibus exempla afferuntur, Stuttgart, 1990.
    Dit is een in feite een bijlage bij de Thesaurus linguae Latinae.
  • Landfester, Manfred (ed.), Der Neue Pauly. Supplemente 2: Geschichte der antiken Texte. Autoren- und Werklexikon, Stuttgart, Metzler, 2007 [cf. 3.3.1]
  • Index librorum in Thesaurus linguae latinae
  • TLG – Canon
    Berkowitz, – Squitier, K. A., Thesaurus linguae Graecae. Canon of Greek Authors and Works, Oxford, 1990, 3rd edition, 471 p.
    = TLG Canon, at: Thesaurus Linguae Graecae, University of California, Irvine, http://stephanus.tlg.uci.edu/
    Geeft een overzicht van alle tekstuitgaven die gebruikt zijn voor de samenstelling van de elektronische Thesaurus linguae Graecae. De bewaarde werken en fragmenten van 3200 Griekse auteurs van Homerus tot de Byzantijnse historiografen en lexicografen zijn opgenomen, met datering, geografische herkomst, genres en hun werken.
  • Martín, José Carlos. Sources latines de l’Espagne tardo-antique et médiévale (Ve – XIVe siècles): répertoire bibliographique. Documents, études et répertoires / Institut de Recherche et d’Histoire des Textes 77. Paris: CNRS Éd, 2010

Repertoria van vertalingen

  • De Rynck, Patrick – Welkenhuysen, Andries, De oudheid in het nederlands. Repertorium en bibliografische gids, Baarn, Ambo, 1993 = Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren (DBNL), http://www.dbnl.org/tekst/rync001oudh01_01/
  • Welkenhuysen, Andries, Klassieke vertalingen 1992-2003. Repertorium en bibliografische gids, Leuven
  • Répertoire des traductions françaises des Pères de l’Église: Brepols.net

Kritische edities

 

Wetenschappelijke kritische edities van antieke teksten verschijnen meestal in een reeks. Daarbij is er een duidelijke scheiding te merken tussen teksten uit de klassieke oudheid en latere, voornamelijk christelijke teksten. De eerstgenoemde worden hoofdzakelijk in vier grote reeksen gepubliceerd (Budé, Loeb, Teubner en Oxford), waarin christelijke teksten nauwelijks een plaats vinden maar per uitzondering wel christelijke, classiciserende teksten zoals de 6e-eeuwse geschiedenis van Procopius. Voor latere en christelijke teksten bestaan er dan weer aparte reeksen (PG en PL, Corpus christianorum, Sources chrétiennes, CSEL, GCS, CSHB: zie de sectie patristiek). Voor teksten die niet in het Grieks en het Latijn zijn gesteld (ook al gaat het om antieke vertalingen van Griekse of Latijnse teksten) moet men weer in andere reeksen kijken (Patrologia orientalis, CSCO). Deze reeksen worden vaak met hun sigel (‘afkorting’) aangeduid. Het is aanbevolen om hiermee vertrouwd te worden.

TEKSTUITGAVEN

Collection des universités de France (CUF) = « Budé »

Paris, Société d’Édition ‘Les Belles Lettres’, Sous le patronage de l’Association Guillaume Budé, 1920-

Wordt uitgegeven door ‘Les Belles Lettres’ (Paris) onder het patronage van de Association Guillaume Budé. De doelstelling van de reeks is om alle klassieke Griekse en Latijnse auteurs uit te geven tot de 6e eeuw n.C. In 2014 waren reeds 905 titels verschenen (405 Latijn, 500 Grieks).

De layout en indeling is steeds dezelfde: rechts de tekst met het kritisch apparaat, links de vertaling en eventuele commentaren in voetnoten of eindnoten. De eigenlijke uitgave wordt voorafgegaan door een grondige inleiding waarin de geschiedenis van de tekst en de manuscripttraditie wordt uiteengezet. De omslag van de Griekstalige werken is geel, deze van de Latijnstalige rood. De Griekse dragen als symbool een uil, de Latijnse de Capitolijnse wolvin.

Elke uitgave is in principe het resultaat van een originele studie van de bewaarde manuscripten en ‘editiones principes’. Vooral na de tweede wereldoorlog werd de kwaliteitszorg aanzienlijk verstrengd. Samen met de Teubner is de Budé de reeks met de beste tekstuitgaven.

Sinds 2001 is « Les Belles Lettres » gestart met een ‘vereenvoudigde’ versie van de CUF voor een groter publiek: “Classiques en poche”, die enkel de tekst (zonder kritisch apparaat) en de vertaling herneemt van de CUF reeks.

The Loeb Classical Library

Loeb Classical Library®, London, Heineman, 1912-1933
Cambridge (Mass.), Harvard University Press, Loeb Classical Library Foundation & London, Heineman, 1933-1989; Harvard University Press, Loeb Classical Library Foundation, 1989-

Gestart door een gefortuneerd Amerikaans bankier en amateur-classicus, James Loeb. De opzet was om academisch kwaliteitsvolle tekstuitgaven te bieden met een literair hoogstaande Engelse vertaling, die ook voor een groot publiek aangenaam leesbaar en toegankelijk zouden zijn.

De indeling is steeds dezelfde: een korte inleiding per auteur of deel, de Latijnse of Griekse tekst met summier tekstkritisch apparaat links, Engelse vertaling met eventueel verklarende voetnoten rechts. De Latijnse banden zijn rood, de Griekse groen. Sommige banden omvatten meerdere auteurs (bv. Remains of Old Latin, 4 vol., The Minor Attic Orators, …).

Op dit moment zijn er meer dan 500 volumes beschikbaar en de reeks blijft aangroeien.

In de praktijk gebruikt de Loeb vaak bestaande tekstedities (Teubner) die met een minimaal kritisch apparaat gedrukt wordt.

Online beschikbaar: http://www.hup.harvard.edu/features/loeb/digital.html of via bibliotheekwebsite

Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana (“Teubner”)

Leipzig, Teubner Verlag, 1849-1999
München – Leipzig, Verlag K.G. Saur 1999-2006; Berlin – New York, Walter de Gruyter, 2006-

De oudste van de vier grote reeksen. De BT werd opgestart door de Duitse boekhandelaar en uitgever Benedictus Gotthelf Teubner in 1849 met de bedoeling om betrouwbare maar toch betaalbare tekstuitgaven op de markt te brengen voor studenten en gymnasium-leerlingen.

Na WO II werd de uitgeverij opgesplitst in een Westduitse (Stuttgart) en een Oostduitse (Leipzig) tak die beiden de Teubner voort zetten. Beide takken werden weer verenigd in 1991.

De meeste originele uitgaven dateren van voor 1940. Na WO II werd vooral gefocust op verbeterde uitgaven van de eerder verschenen teksten. De reeks omvat ondertussen meer dan 700 boeken, waaronder talloze verbeterde tekstuitgaven van werken die reeds eerder in de reeks verschenen.

De tekstuitgave is voorzien van een tekstkritisch apparaat en een inleiding (in het Latijn), maar niet van een vertaling. Interessant zijn vaak de appendices met ‘fontes’ (bronnen), ‘imitationes’, ‘testes’ (getuigenissen over de tekst in kwestie), ‘loci similes’ (gelijkaardige passages of zinnen) en de indices (met bv. namen of (eerder uitzonderlijk) begrippen).

Naast de editiones maiores, gaf Teubner ook een tijdlang editiones minores uit zonder tekstkritisch apparaat, maar deze formule werd wegens gebrek aan interesse al lang opgegeven.

Teubneredities zijn opgenomen in Brepolis Library of Latin Texts. Vele edities zijn beschikbaar in pdf formaat.

Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis / Oxford Classical Texts (OCT)

Oxford, Oxford University Press, 1894-

Vergelijkbaar in opzet met de “Teubner”, maar veel minder ver gevorderd. Momenteel zijn ongeveer 130 volumes verschenen.

De teksten worden uitgegeven met kritisch apparaat en (meestal) indices, maar zonder vertaling of commentaar. De inleiding is in het Latijn (behalve voor sommige van de meest recente uitgaven).

 

Er bestaan een hele waaier aan kleinere reeksen, die evenwel vaak de kritische tekst van een van de voorgaande reeksen overnemen en van een vertaling voorzien. Enkele voorbeelden:

Sammlung Tusculum

1923-: Tekst met Duitse vertaling

Biblioteca Clásica Gredos

1977-: Tekst met Spaanse vertaling

Classici Greci e Latini

Tekst met Italiaanse vertaling

Databanken

Er bestaan erg nuttige databanken, die echter de kritische edities niet kunnen vervangen. De databanken bieden namelijk geen originele editie en nemen de tekst op zonder kritisch apparaat.

TLG® Digital Library (TLG)

Thesaurus linguae Graecae, Irvine, University of California Irvine, 2001-, http://www.tlg.uci.edu/

= Thesaurus linguae Graecae. Online TLG ®, Irvine, University of California Irvina, http://stephanus.tlg.uci.edu/

De oudste van de elektronische tekst-databanken. Begonnen in 1972 als project om alle bewaarde Griekse teksten van Homerus tot de val van Byzantium (1453) te digitaliseren en beschikbaar te maken. Ondertussen is het uitgebreid tot ‘alle’ Griekse teksten tot de huidige tijd.

Sinds 2001 is de integrale TLG online consulteerbaar.

Brepolis. Library of Latin Texts (LLT-A en LLT-B)

Library of Latin Texts, Turnhout, Brepols, http://www.brepolis.net/ (

LLT-B is bedoeld om LLT-A op termijn te vervangen. Op dit moment bevat de LLT-A echter nog veel meer teksten. Men vindt hier alle teksten uit het Corpus Christianorum en veel Teubnerteksten.

DigilibLT: Biblioteca digitale di testi latini tardoantichi – Digital library of late-antique latin texts

http://www.digiliblt.unipmn.it/

Latijnse teksten van de 2e tot de 7e eeuw n.C.

Historiografie

 

In dit overzicht worden historiografische teksten er speciaal uitgelicht. Het spreekt vanzelf dat ook andere genres fundamenteel blijven.

Inleidingen en handboeken

  • De Schryver Reginald, Historiografie: vijfentwintig eeuwen geschiedschrijving van West-Europa, Leuven, 1999, 2e
  • Duff, T. Greek and Roman Historians, Bristol, 2004
  • Feldherr, A. (ed.), The Cambridge companion to the Roman historians, Cambridge, 2009
  • Feldherr, A. e.a. (ed.), The Oxford history of historical writing, Oxford, 2011 (vol. 1)
  • Hartog, F. en Casevitz, M., L’histoire d’Homère à Augustin, Paris, 1999
  • Hartog, F., Evidence de l’histoire: ce que voient les historiens, Parijs, 2005
  • Luce, T.J., The Greek Historians, London, 1997
  • Marasco, G. (ed.), Greek and Roman historiography in late antiquity: fourth to sixth century A.D., Leiden, 2003
  • Marincola John (ed.), A Companion to Greek and Roman Historiography, 2 vol., Malden (MA), Blackwell Publishing, 2007
  • Mehl, A. Roman historiography: an introduction to its basic aspects and development, Oxford, 2011
  • Näf, B. Antike Geschichtsschreibung: Form-Leistung-Wirkung, Stuttgart, 2010
  • Rohrbacher, D., The historians of late antiquity, London, 2002
  • Sonnabend , Geschichte der antiken Biographie. Von Isokrates bis zur Historia Augusta, Stuttgart, 2002

Uitgaven

De belangrijke historiografen, biografen en etnografen zijn opgenomen in de grote publicatiereeksen en verschijnen ook afzonderlijk regelmatig in nieuwe uitgaven. Hier worden enkel de specifieke edities van fragmentarische werken besproken.

Voor de auteurs die slechts fragmentarisch overgeleverd zijn, zijn er een aantal zeer belangrijke kritische uitgaven die de bewaarde fragmenten bundelen. Goed om weten hierbij is dat deze fragmenten bijna altijd bewaard zijn in de vorm van citaten of aanhalingen bij andere auteurs (een enkele keer in de vorm van een papyrusfragment). Dit impliceert dus dat je ook een tekstkritische uitgave kunt nemen van het werk waarin het citaat of de aanhaling staat. Het is gebruikelijk om te verwijzen zowel naar de plaats in de fragmentenverzameling als naar de brontekst waaruit het fragment komt.

Let op: binnen de filologie heeft het woord ‘fragment’ de specifieke betekenis van een ‘passage (citaat) van een verder verloren gegane tekst’. Gebruik dus niet fragment wanneer je passage bedoelt (bv. ‘ik bespreek deze passage van Tacitus’, niet ‘ik bespreek dit fragment van Tacitus’; maar wel: ‘het fragment van Timaeus van Tauromenium’)

Men verdeelt de geschiedschrijving meestal in Griekse en Romeinse historiografie, soms ook Griekse en Latijnse. De eerste verdeling is beter omdat vele Romeinse auteurs in het Grieks schreven (bv. Fabius Pictor, Cassius Dio).

Oude edities van fragmenten worden nu digitaal toegankelijk gemaakt via Leipzig Open Fragmentary Texts.

Griekse Historiografie

Fragmenta Historicorum Graecorum

Müller, C. – Müller, Th. (ed.), Fragmenta historicorum Graecorum, 5 vol., Paris, 1849-1885 (Bibliothèque grecque)
Afk. FHG

De eerste grote verzameling van fragmenten van Griekse historiografische teksten. Het werk is ondertussen vervangen door Jacoby’s FGrHist maar kan handig zijn omdat er een Latijnse vertaling van de opgenomen fragmenten wordt gegeven.

Nu online: https://www.dfhg-project.org/

Fragmente der griechischen Historiker

Jacoby, Felix – Lehmann, G. A. – Schepens, Guido – Schorn, Stefan (ed.), Die Fragmente der griechischen Historiker, Berlin – Leiden, 1923-

Afk. FGrHist

Groots opgezette publicatiereeks die alle bewaarde fragmenten van Griekse historiografen en auteurs van aanverwante genres wil bundelen en ter beschikking stellen. Gestart door Jacoby in 1923. Na diens dood in 1958 overgenomen door Lehmann (Keulen, dan Göttingen). Het geheel was verdeeld in drie subreeksen of delen: (1) ‘Genealogie & Mythographie’, (2) ‘Zeitgeschichte’ en (3) ‘Geschichte von Städten und Völkern’.

O.l.v. Guido Schepens in Leuven startte in 1991 een vierde reeks, gewijd aan biografie en antiquarische literatuur. De leiding is nu in handen van Stefan Schorn.

In 2002 werd een vijfde reeks opgestart gewijd aan geografische auteurs.

In delen I-III alleen al zijn meer dan 12.000 fragmenten opgenomen van 857 auteurs.

Het geheel is onderverdeeld in vijf (in theorie zes) grote delen, die verder in kleinere delen opgesplitst zijn.

  • I. Genealogie und Mythographie
  • II. Zeitgeschichte
    • II.A. Universalgeschichte und Hellenika
    • II.B. Spezialgeschichten, Autobiographien und Memoiren, Zeittafeln
    • II.C. Kommentar
  • III Geschichte von Städten und Völkern (Horographie und Etnographie)
    • III.A. Autoren über verschiedene Städte und Länder
    • III.B. Autoren über einzelne Städte (Länder)
    • III.C. Autoren über einzelne Länder
  • IV Biography and Antiquarian Literature (G. Schepens)
    • IV A. Biography
    • IV B. History of Literature, Music and Art
    • IV C. Politeiai, Nomoi, and Nomina
    • IV D. History of Religion and Cult
    • IV E. Paradoxography, Poikilography, and Antiquities
    • IV F. Collections, Anthologies, and Hypomnemata

(maar enkel onder IV.A zijn al banden verschenen!)

  • V Geographische Autoren (H.-J. Gehrke et D. Meyer)
    (VI. Unbestimmbare Autoren. Theorie der Geschichtsschreibung
    Jacoby zelf voorzag dit zesde deel, maar er is nog nooit werk van gemaakt en er zijn ook nergens lopende projecten om hiermee een aanvang te nemen.)

Jacoby’s uitgave voorzag van bij de aanvang in commentaren (in het Duits), maar niet in een vertaling. De banden verschenen in deel IV (o.l.v. Schepens), hebben wel een Engelse vertaling. Ook de inleidingen en commentaren zijn in het Engels. Vertalingen zijn in de meeste gevallen wel vrij eenvoudig terug te vinden door een uitgave met vertaling te zoeken van het werk waarin het fragment voorkomt. Bvb:

Theophanes van Mytilene was de historiograaf die Pompeius’ veldtochten beschreef. Zijn werk is niet bewaard. Hij is opgenomen in FGrHist met nummer 188. Er zijn zeven fragmenten uit zijn werk bewaard (F1-F7), bij resp. Plutarchus (Leven van Pompeius) (F1), een Scholion op Apollonius van Rhodos (F2), en Strabo (F3-F7). Vertaling van Scholia vinden is niet altijd eenvoudig, maar Plutarchus en Strabo zijn uitgeven in Loeb en Budé. Je verwijst hiernaar als volgt: Theophanes van Mitylene, FGrHist 188 F1.

De structuur van de reeks is gebaseerd op genre, waarbinnen ze chronologisch geordend worden.

De toegankelijkheid is verbeterd dankzij:

  • Bonnechère , Die Fragmente der griechischen Historiker. Indexes of Parts I, II, and III. Indexes of Ancient Authors. Leiden, Brill, 1999
    • Alfabetische lijst van alle antieke auteurs uit wiens werk een fragment werd opgenomen
    • Alfabetische lijst van de auteurs van wie fragmenten (geciteerd bij andere auteurs) zijn opgenomen
    • Oplossing van alle gebruikte afkortingen

Nu ook toegankelijk via de website van Brill Online: http://www.brillonline.nl/

Brill’s New Jacoby

Brill’s New Jacoby, Leiden, Brill, http://www.brillonline.nl/

Uitgeverij Brill werkt momenteel aan een vernieuwde uitgave van Jacoby’s werk.

De uitgave gebeurt met vertaling en commentaar in het Engels.

Er is ook al een update van Brill’s New Jacoby (‘Second Edition’).

Romeinse Historiografie

  • Beck, – Walter, U. (ed.), Die frühen Römischen Historiker I. Von Fabius Pictor bis Cn. Gellius. II. Von Coelius Antipater bis Pomponius Atticus, Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2001-2004 (Texte zur Forschung, 76-77)
    Met vertaling en commentaar in het Duits
  • Chassignet (ed.), L’annalistique romaine. Tome I. Les Annales des Pontifes et l’annalistique ancienne (Fragments). Tome II. L’annalistique moyenne (Fragments). Tome III. L’annalistique récente. L’autobiographie politique (Fragments), Paris, Les Belles Lettres, 1996-2004 (Collection des Universités de France).
  • Peter Herman (ed.), Historicorum Romanorum reliquiae. 2 vol., Leipzig, Teubner, I, 1914, 2a editie, II, 1906. (= Teubner, 1967) (Sammlung wissenschaftlicher Kommentare).
    : HRR.
    De uitgave van 1967 is aangevuld met een bibliografische bijlage.
    Een eerdere editie Historicorum Romanorum fragmenta is beschikbaar online via Internet Archive, http://www.archive.org/index.php
  • Cornell, Timothy J. (ed.), The fragments of the Roman historians, Oxford, 2013.
    Het nieuwe standaardwerk dat Peter vervangt.

Laat-antieke historiografie

In vergelijking met de Griekse en Romeinse historiografie loopt de laat-antieke historiografie wat achter. Twee projecten gaan hier in de komende jaren verandering in brengen: een uitgave van de belangrijkste Griekse en Latijnse fragmentarische auteurs door een team o.l.v. Bruno Bleckmann (Düsseldorf); en een uitgave van fragmentarische kleinere genres, die ook Syrisch en Koptisch omvat, door een team in Gent o.l.v. Peter Van Nuffelen.

Een repertorium is online beschikbaar:

Peter Van Nuffelen, Lieve Van Hoof (2019), Clavis historicorum antiquitatis posterioris: http://www.late-antique-historiography.ugent.be/database/

I sook verschenen in een papieren versie bij Brepols (2020)

Als inleidingen kan je consulteren:

  • Marasco, Gabriele (ed.), Greek and Roman Historiography in Late Antiquity: Fourth to Sixth Century A.D. Leiden; Boston, Mass: Brill, 2003
  • Treadgold, Warren T. The Early Byzantine Historians. Basingstoke [England] ; New York: Palgrave Macmillan, 2007
  • Burgess, Richard W., and Michael Kulikowski. Mosaics of Time: The Latin Chronicle Traditions from the First Century BC to the Sixth Century AD. vol. I: A Historical Introduction to the Chronicle Genre from Its Origins to the High Middle Ages. Studies in the Early Middle Ages 33. Turnhout: Brepols, 2013

Voor tekstedities kan je de FHG consulteren, soms FGrHist en BNJ, en indien mogelijk de volgende werken:

  • Blockley, R.C., The fragmentary classicising historians of the later Roman Empire: Eunapius, Olympiodorus, Priscus, and Malchus, Liverpool, 1981-1983
  • Blockley, R.C., The history of Menander the Guardsman, Liverpool, 1985
  • Kleine und fragmentarische Historiker der Spätantike, omvat o.a.:
    • Bleckmann, Bruno, and Markus Stein. Kirchengeschichte. Kleine und fragmentarische Historiker der Spätantike (KFHist) E7, 1-2. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2015
    • Bleckmann, Bruno, and Jonathan Gross (ed.), Historiker der Reichskrise des 3. Jahrhunderts. Kleine und fragmentarische Historiker der Spätantike-KFHist. A 1-4, 6-8. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2016
    • Becker, Maria, Bruno Bleckmann, Jonathan Gross, and Mehran A. Nickbakht. Consularia Constantinopolitana und verwandte Quellen. Kleine und fragmentarische Historiker der Spätantike (KFHist) G1-4. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2016
    • Becker, Maria and Jan-Markus Kötter. Prosper Tiro, Chronik - Laterculus regum Vandalorum et Alanorum. Kleine und fragmentarische Historiker der Spätantike (KFHist), G 5, G 6. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2016
    • Kötter, Jan-Markus, and Carlo Scardino. Gallische Chroniken. Kleine und fragmentarische Historiker der Spätantike G, 7/8. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2017
  • Lieve Van Hoof, Peter Van Nuffelen, The Fragmentary Latin Histories of Late Antiquity (AD 300-650): Edition, Translation and Commentary, Cambridge, Cambridge University Press, 2020 (FHistLA)
  • Peter Van Nuffelen, Lieve Van Hoof, The Fragmentary Greek Chronicles after Eusebius: Edition, Translation and Commentary, Cambridge, Cambridge University Press, 2020 (FHistLA)

Etnografie en geografie

 

Hieronder vindt men verwijzingen naar edities van enkele specifieke genres die voor de historicus erg interessant zijn en die gedeeltelijk buiten de vier grote corpora vallen.

Inleidingen

  • Kaldellis, A., Ethnography After Antiquity. Foreign Lands and Peoples in Byzantine Literature, Philadelphia, 2013
  • Lund, A.A., Zum Germanenbild der Römer: eine Einführung in die antike Ethnographie, Heidelberg, 1990
  • Müller Klaus , Geschichte der antiken Ethnographie und ethnologischen Theoriebildung, 2 vol., Wiesbaden Steiner, 1972-1980
  • Skinner, Joseph. The Invention of Greek Ethnography: From Homer to Herodotus. Greeks Overseas. Oxford ; New York: Oxford University Press, 2012
  • Woolf, G. Tales of the barbarians: ethnography and empire in the Roman west, Chichester, 2011

Uitgaven

  • Berger, Die geographischen Fragmente des Eratosthenes, Leipzig, 1880 (= Amsterdam, 1964)
  • Dicks R., The geographical fragments of Hipparchos, London, 1960
  • Lasserre, Die Fragmente des Eudoxos von Knidos, Berlin, 1966
  • Marcotte Didier, Les géographes grecs. 7 vol., Paris, Les Belles Lettres, 2000- (Collection des Universités de France)
    een nieuwe bewerking met vertaling van Müllers GGM. Slechts één deel is tot nu toe verschenen: Marcotte Didier (ed.), Géographes grecs. Tome I. Introduction générale. Ps.-Scymnos. Circuit de la terre, Paris, 2000, 310 p.
  • Müller, Geographi Graeci minores. 3 vol., Paris, Didot, 1855-1861 (= Hildesheim, Olms, 1965 = 1990)
    Afkorting: GGM
    In drie delen, waarvan één met kaartmateriaal.
    Deel 1-2 zijn integraal beschikbaar op Google Books
  • Riese (ed.), Geographi Latini minores, Heilbronn, 1878, 174 p. (= Hildesheim, Olms, 1964.
    Afkorting: GLM

Gromatici (landmeetkunde)

 

  • Blume, – Lachmann, K. – Rudorff, A. (ed.), Die Schriften der römischen Feldmesser. 2 Bd. Bd. 1: Texte und Zeichnungen; Bd. 2: Erlauterungen und Indices, Berlin, 1848-1852 (= Hildesheim 1967)
  • Bouma, (ed.), Marcus Iunius Nipsus. Fluminis Variatio. Limitis Repositio, Frankfurt am Main, 1993, 196 p. (Studien zur klassischen Philologie, 77)
  • Campbell, The Writings of the Roman Land Surveyors: Introduction, Text, Translation, and Commentary, Hertford, Society for the Promotion of Roman Studies, 2000 xviii + 566 p., 6 pls, ills.
  • Corpus agrimensorum Romanorum
    Publicatie van de Latijnse tekst met Franse vertaling.Clavel-Lévêque Monique e.a., Siculus Flaccus. De condicionibus agrorum. Des conditions des champs, Naples, 1993, 158 p. (Corpus agrimensorum Romanorum, 1 = Diáphora, 1)
    Guillaumin-Y., Balbus: Présentation systématique de toutes les figures. “Podismus” et textes connexes. Extraits d’Épaphrodite et de Vitruvius Rufius: la Mesure des jugères, Naples, 1996, 218 p. (Corpus agrimensorum Romanorum 2 = Diáphora, 5). Enkel vertaling en aantekeningen.
    Clavel-Lévêque, M. – Conso, D. (ed.), Hyginus Gromaticus. Constitutio limitum. L’établissement des limites, Naples, 1996, 188 p. (Corpus agrimensorum Romanorum 3 = Diáphora, 8)
    Behrends Okko e.a., Frontin. L’Oeuvre gromatique, Luxembourg, Office des publications officielles des Communautés européennes, 1998, 120 p. (Corpus agrimensorum Romanorum, 4)
    Behrends Okko e.a., Pseudo-Hygin. L’oeuvre gromatique, Luxembourg, Office des publications officielles des Communautés européennes, 2000, 202 p. (Corpus agrimensorum Romanorum 5)
  • Lachmann, Gromatici veteres, Berlin, 1848
  • Peyras, J. (ed., trans., comm.), Documents d’arpentage de l’Antiquité tardive. Institut des sciences et techniques de l’Antiquité. Besançon, 2013
  • Thulin (ed.), Corpus agrimensorum Romanorum. I, 1. Opuscula agrimensorum ueterum Stuttgart, Teubner, 1971, 2a ed. (Leipzig 1913, 1a ed.) 171 p., 48 pl. (Bibliotheca Teubneriana)

Notitia dignitatum

 

De Notitia dignitatum is een inventaris van alle functies van het Laat-Romeinse keizerrijk (einde 4e eeuw) en biedt een unieke blik op dat rijk.

  • Clemente G., La notitia dignitatum, Cagliari, 1968 (Saggi di storia e letteratura 4)
  • Neira Faleiro, Concepción, La Notitia dignitatum. Nueva edición crítica y comentario histórico (Nueva Roma, 25), Madrid, 2005
  • Seeck Otto (ed.), Notitia dignitatum: accedunt Notitia urbis Constantinopolitanae et Laterculi provinciarum, Berolini, Weidmann, 1876 (= Frankfurt a. M., Minerva, 1962)

Geneeskunde

Corpus Medicorum Graecorum (CMG) – Corpus Medicorum Latinorum (CML)

Dubbele uitgavenreeks van de Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften (BBAW). De bedoeling is om alle teksten en tekstfragmenten van Griekse en Latijnse medici beschikbaar stellen in tekstkritische uitgaven met vertaling en commentaar.

Er zijn ook twee Supplementum reeksen voorzien:
-Supplementum CMG: teksten die om diverse redenen niet in de hoofdreeks werden opgenomen.
-Supplementum ortientale: voor teksten die enkel in Arabische vertaling zijn overgeleverd

Meer dan 50 Griekse en 10 Latijnse volumes zijn reeds verschenen. De vertaling en commentaren zijn in verschillende talen, afhankelijk van de taal van de persoon die elke band uitgeeft.

Alle volumes staan online: http://cmg.bbaw.de/

Corpus des médecins de l’Antiquité

Corpus des médecins de l’Antiquité, Paris, Bibliothèque Interuniversitaire de Médicine, http://www.bium.univ-paris5.fr/ > ‘Histoire de la médecine’ > ‘Medic@’

Een project van de Bibliothèque Interuniversitaire de Médecine om de belangrijkste vroege uitgaven van antieke medici online beschikbaar te maken (in pdf)

·                        Studies in Ancient Medicine

De reeks Studies in ancient medicine, Leiden, Brill

Omvat zowel studies over als uitgaven van teksten.

Filosofie

Philosophia antiqua

Leiden, Brill

Zowel tekstuitgaven als commentaren en studies, bv.:

  • Billerbeck M., (ed.), Epiktet. Vom Kynismus, Leiden, Brill, 1978, 188 p.
    tekstuitgave met vertaling en commentaar
  • Van Straaten M. (ed.), Panaetii Rhodii fragmenta, 1962, 3ème éd., 62 p.
  • Fortenbaugh, W. W. – Sharples, R. W. – Sollenberger, M. G. (ed.), Theophrastus of Eresus. On Sweat, On Dizziness and On Fatigue, Leiden Brill, 2003. 324 p.
Corpus Platonicum Medii Aeui

London – Leiden

Doelstelling is de uitgave van middeleeuwse commentaren op de dialogen van Plato. Er zijn twee subreeksen:

  • Plato Arabus
  • Plato Latinus
Filosofia antica

Firenze, Biblioteca di studi superiori

Geeft vooral fragmentarisch bewaarde teksten uit, met vertaling en commentaar. Voorbeelden:

  • Marcovich (ed.), Eraclito. Frammenti, Firenze, Biblioteca di studi superiori, 1978, 439 p.
  • Untersteiner (ed.), Parmenide. Testimonianze e frammenti, Firenze, Biblioteca di studi superiori, 1979, 185 p.
  • Timpanaro Cardini M. (ed.), Testimonianze e frammenti. 3 vol., Firenze, Biblioteca di studi superiori, 1958-1964
  • Untersteiner (ed.), Senofane. Testimonianze e frammenti, Firenze, Biblioteca di studi superiori, 1967, 155 p.
  • Untersteiner (ed.), Sofisti, 4 vol., Firenze, Biblioteca di studi superiori, 1967
Ancient commentators of aristotle

Een lange reeks van becommentarieerde vertalingen van laat-antieke filosofische commentaren op Aristotles. Onmisbare bron voor wie in het neoplatonisme geïntereseerd is.

Fragmentenverzamelingen
  • Arnim von (ed.), Stoicorum veterum fragmenta. 4 Bd., Leipzig, Teubner, 1903-1924 (= Stuttgart, 1964)
    Afkorting SVF
    de overgeleverde tekst(fragment)en van Zeno, Chrysippus en hun leerlingen en navolgers.
  • Diels, – Kranz, W. (ed.), Die Fragmente der Vorsokratiker. 3 vol., Berlin, Weidmann, 1960-1961, 10e éd.
    tekstuitgave met Duitse vertaling, commentaar en indices
    Freeman K., The Pre-Socratic Philosophers. A Companion to Diels “Fragmente der Vorsokratiker“, Oxford, 2nd edition, 1959, 486 p.
    Freeman K., Ancilla to The Pre-Socratic Philosophers. A Complete Translation of the Fragments in Diels “Fragmente der Vorsokratiker”, Oxford, 1948, 162 p. (= Oxford, 1962)
  • Diels (ed.), Doxographi Graeci, Berlin, 1879, 854 p.
  • Garbarino , Philosophorum Romanorum fragmenta usque ad L. Annaei Senecae aetatem, Bologna, Pàtron, 2003, 162 p. (Testi e manuali per l’insegnamento universitario del latino, 80)
  • Ramelli Ilaria, Stoici romani minori: Marco Manilio-Musonio Rufo-Anneo Cornuto-Cheremone di Alessandria-Aulo Persio-Trasea Peto-Anneo Lucano-Decimo Giunio Giovenale-Mara Bar Serapion, Milan, Bompiani, 2009,
    uitgave van fragmentarisch bewaarde teksten, met vertaling, commentaar en bibliografie.
  • Socratis et socraticorum reliquiae online: http://socratics.daphnet.org/

Retoriek

 

  • Balbo (ed.), I frammenti degli oratori romani dell’età augustea e tiberiana. Parte prima: Età augustea, 2004, 295 p. (Minima philologica, 1)
  • Halm (ed.), Rhetores Latini minores, Leipzig, Teubner, 1863, 506 p. (= Frankfurt, 1964)
    Afk. RhLatmin
  • Malcovat,i (ed.), Oratorum Romanorum fragmenta, 3 vol., Torino, 1967 (t. 1), 3a editio (Torino, 1930, 1a editio) & 1930 (t. 2-3).
    Afk. ORF
  • Spengel (ed.), Rhetores Graeci, 3 vol., Leipzig, Teubner, vol. I, 1894, 2a ed. (1853, 1a ed.), vol. II-III, 1853-1856, (= Frankfurt, 1966)
    Afk. RhGr

Epistolografie

 

  • CostaD.N. (ed.), Greek Fictional Letters. Texts with Translation, Oxford – New York, Oxford University Press, 2001, xx + 189 p.
  • Cugusi (ed.), Epistolographi Latini Minores. 4 t., Torino, 1970-1979 (Corpus Paravianum)
  • Hercher (ed.), Epistolographi Graeci, Paris, 1873, 843 p. (Bibliothèque grecque) (= Amsterdam, 1964)
  • Trapp (ed.), Greek and Latin Letters. An Anthology with Translation, Cambridge University Press, 2003, 348 p. (Cambridge Greek and Latin Classics)

Scholia

 

Uitgaven zijn vaak moeilijk te vinden. De snelste manier is vaak om in L’année philologique online te zoeken op ‘scholia’. Zie ook:

  • Faider , Répertoire des éditions de scolies et commentaires d’auteurs latins, Paris, 1931, 48 p. (Coll. d’études latines. Série scientifique, 8)
  • Herescu , Bibliographie de la littérature latine, Paris, Les Belles Lettres, 1943
  • Index librorum scriptorum inscriptionum ex quibus exempla afferuntur, Stuttgart, 1990, 228 p.
    De index bij de Thesaurus linguae Latinae
  • Nairn, A. – Blackwell, B.H., Classical Hand-List, Oxford, 1953, 3rd edition, 164 p.

Grammatica en lexicografie

Sammlung griechischer und lateinischer Grammatiker (SGLG)

Berlin – New York, Walter de Gruyter

Een kritische uitgavereeks van fragmenten van grammatici zonder vertaling
enkele voorbeelden:

  • Slater J. (ed.), Aristophanis Byzantii fragmenta, Berlin – New York, Walter de Gruyter, 1986, 246 p. (SGLG 6)
  • Linke e.a. (ed.), Die Fragmente des Grammatikers Dionysios Thrax. Die Fragmente der Grammatiker Tyrannion und Diokles. Apions Glossai Homerikai, Berlin – New York, Walter de Gruyter, 1977, 328 p. (SGLG 3)
  • Theodoridis (ed.), Die Fragmente des Grammatikers Philoxenos, Berlin – New York, Walter de Gruyter, 1976, 410 p. (SGLG 2)
Lexicographi Graeci

Leipzig – Stuttgart, Teubner

Maakt deel uit van de grotere reeks Sammlung wissenschaftlicher Kommentare. Omvat meestal enkel een tekstkritische uitgave, zonder vertaling of commentaar

Bv.

  • Bethe (ed.), Pollucis Onomasticon. 3 t., Leipzig, Teubner 1900-1937 (= Stuttgart, Teubner, 1967)
Collectanea Grammatica Latina

Hildesheim, Olms-Weidmann, 2001-

Deel van de grotere reeks Bibliotheca Weidmaniana

Nieuwe tekstkritische uitgaven, met inleiding en commentaar
Bv.

  • Michela Rosselini (ed.), Remmii Palaemonis Regulae, Hildesheim, Olms-Weidmann, 2001, 172 p. (Bibliotheca Weidmanniana, VI. Collectanea Grammatica Latina, I)
Commentaria et lexica Graeca in papyris reperta (CLGP)

München – Leipzig, K.G. Saur, 2004-

Een relatief nieuw project met als bedoeling eerder gepubliceerde Griekse tekstcommenaren en lexica bewaard op papyrus bij elkaar te brengen en opnieuw uit te geven.

Bv.

  • Bastianini e.a., Commentaria et lexica Graeca in papyris reperta (CLGP). Pars I: Commentaria et lexica in auctores; vol. 1, fasc. 1: Aeschines – Alcaeus, München – Leipzig, K.G. Saur, 2004, 249 p.

 

Corpus grammaticorum latinorum

Een online databank van grammaticale teksten.

http://www.mlat.uzh.ch/MLS/xanfang.php?corpus=13&lang=0

Buiten reeksverband
  • Adler (ed.), Suidae Lexicon. 5 vol., Leipzig, 1928-1938
  • Funaioli (ed.), Grammaticae Romanae fragmenta, I, Leipzig, Teubner, 1907, 610 p. (Bibliotheca Teubneriana) (= Stuttgart, 1969 met 4 extra pagina’s voor de Republikeinse periode)
    Afkoring: GRF Fun.
  • Gaisford (ed.), Etymologicon Magnum, Oxford, 1848, 2468 p. (= Amsterdam, 1994)
  • Keil (ed.), Grammatici Latini. 7 vol. + 1 suppl., Leipzig, 1855-1880 (= Hildesheim, 1961)
    Afkortingen: CGK, GLK, Keil, K.
  • Lindsay M. e.a. (ed.), Glossaria Latina iussu Academiae Britannicae edita. 5 t., Paris, 1926-1931
  • Löwe (ed.), Corpus glossariorum Latinorum, 7 vol., Leipzig, 1888-1923
    Afkoring: CGL
  • Mazzarino (ed.), Grammaticae Romanae fragmenta aetatis Caesareae, I, Torino, 1955, 422 p. (= Roma, 1964)
    Afkorting: GRF Maz
  • Schneider, – Uhlig, G. e.a., Grammatici Graeci 4 t., 11 vol., Leipzig, 1867-1902 (=Hildesheim, 1965)
    Afkorting: GrGr

Alchemie

 

Berthelot, M. – Ruelle, C. É., Collection des anciens alchimistes grecs, vol. 2. Paris, Steinheil, 1888 (= 1963)

 

Tijdschriften

 

  • Zeitschrift für klassische Philologie
  • RhM = Rheinisches Museum
  • WS = Wiener Studien. Zeitschrift für die klassische Philologie
  • AC = L’antiquité classique
  • Latomus = Latomus. Revue d’études latines
  • C&M = Classica et Mediaevalia. Revue danoise d’histoire et de philologie
  • Emerita = Emerita. Boletin de Lingüistica y Filologia Clásica
  • Faventia = Faventia. Revista de Filologia Clàssica
  • AJPh = American Journal of Philology
  • ClAnt = Classical Antiquity
  • TAPhA = Transactions and Proceedings of the American Philological Association
  • YClS = Yale Classical Studies
  • REG = Revue des études grecques
  • REL = Revue des études latines
  • RPh = Revue de Philologie, de Littérature et d’Histoire anciennes
  • CQ = Classical Quarterly
  • JHS = Journal of Hellenic Studies
  • JRS = Journal of Roman Studies
  • PCPhS = Proceedings of the Cambridge Philological Society
  • Aevum = Aevum. Rassegna di scienze storiche, linguistiche e filologiche
  • Athenaeum = Athenaeum. Studi periodici di Letteratura e Storia dell’Antichità
  • Maia = Maia. Rivista di letterature classiche
  • PP = La Parola del Passato. Rivista di Studi antichi
  • Mnemosyne = Mnemosyne. Bibliotheca Classica Batava
  • MH = Museum Helveticum. Revue suisse pour l’Étude de l’Antiquité classique
  • Kernos = Kernos. Revue internationale et pluridisciplinaire de religion grecque antique