Hulpmiddelen

Inleidingen en handboeken

• Almar P., Inscriptiones Latinae. Eine illustrierte Einführung in die lateinische Epigraphik, Odense, 1990, 569 p.
• The Epigraphic Culture(s) of Late Antiquity. Edited by Katharina Bolle, Carlos Machado, and Christian Witschel. HABES, Band 60. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 2017
• Buonopane, A., Manuale di epigrafia latina, Rome, 2009
• Bodel (ed.), Epigraphic Evidence. Ancient History from Inscriptions, London, Routledge, 2001, 246 p. (Approaching the Ancient World)
• Bruun, – Edmondson, J. C. The Oxford handbook of Roman epigraphy. Oxford, 2018
• Cagnat, René, Cours d’épigraphie latine, Paris, 1914, 4^ème édition, 504 p. (= Rome, 1964; = Paris, 2002)
• Cébeillac-Gervasoni, Mireille – Caldelli, Maria Letizia – Zevi, Fausto, Épigraphie latine, Paris, Armand Colin, 2006
• Cooley, A., The Cambridge Manual of Latin Epigraphy, Cambridge, 2012
• Corvisier, -N., Sources et méthodes en histoire ancienne, Paris, 1997, p. 59-106 (ch. 2)
• Di Stefano-Mazella, , Mestiere di epigrafista. Guida alla schedatura del materiale lapideo, Roma, 1987
• Guarducci , Epigraphia Greca, 4 vol., Roma, 1967-1978
  – I. Caratteri e storia della disciplina. La scrittura greca dalle origini all’età imperiale, 1967, 580 p.
  – II. Epigrafi di carattere pubblico, 1969, 768 p.
  – III. Epigrafi di carattere privato, 1974, 611 p.
  – IV. Epigrafi sacre pagane e cristiane, 1978, 601 p.
  de ingekorte versie:
  Guarducci M., L’epigrafia greca dalle origini al tardo impero, Roma, 1987, 561 p.
• Hedrick, Ch.W. J, Ancient History. Monuments and Documents, Oxford 2006, p. 108-125
• Klaffenbach, Günther, Griechische Epigraphik, Göttingen 1966², 1957¹
• Larfeld, W., Handbuch der griechischen Epigraphik, I. Einleitungs- und Hilfsdisziplinen. Die nicht-attischen Inschriften, Leipzig 1907; II. Die attischen Inschriften, Leipzig 1902 (nog altijd het meest volledig en grondig handboek op zijn gebied, maar thans uiteraard verouderd)
• Lassère, Jean-Marie, Manuel d’épigraphie Romaine, 2 vol., Paris, Picard, 2005, 1167 p.
  Belangrijkste bestaande handboek i.v.m. Latijnse epigrafie.
  Houdt het midden tussen een inleiding, een handboek en een source book. Aan de hand van 507 inscripties met vertaling en commentaar wordt het belang van het epigrafisch materiaal als historische bron getoond.
  Er zijn bovendien appendices met:
  ’Fastes consulaires 509 a.C. – 541 p.C.’: chronologische en alfabetische lijst van alle gekende consules (volgens gentilicium en volgens cognomen)
  2. ‘Titulatures des empereurs de César à Justinien’
  3. ‘Liste alphabétique des procuratèles équestres’
  4. ‘Tableau des fonctions administratives attribuées aux affranchis’
  5. ‘Lexique des principaux termes institutionnels grecs’
  6. ‘Principales abréviations’
  7. ‘Principales mesures’
• McLean, H., An Introduction to Greek Epigraphy of the Hellenistic and Roman Periods from Alexander the Great down to the Reign of Constantine (323 B.C. – A.D. 337), Ann Arbor, The University of Michigan Press, 2002, 516 p.
• Oliver, Graham (ed.), The Epigraphy of Death. Studies in the History and Society of Greece and Rome, Liverpool, University Press, 2000, vii + 225 p.
• Schmidt, G., Einführung in die lateinische Epigraphik, Darmstadt, Wissenschaftliche Buhgesellschaft, 2004, 152 p., 32 fig. (Einführungen Altertumswissenschaft)
• Stenhouse,, Reading Inscriptions and Writing Ancient History. Historical Scholarship in the Late Renaissance, London, Institute of Classical Studies, School of Advanced Study, University of London, 2005 (Bulletin of the Institute of Classical Studies Supplement 86)
• Walser, W., Römische Inschrift-Kunst. Römische Inschriften für den akademischen Unterricht und als Einführung in die lateinische Epigraphik ausgewählt, photographiert und erläutert von G.W., Stuttgart 19932(127 foto’s van opschriften met commentaar; let op het element ‘kunst’ in de titel).

Bibliografieën

• Bérard, Fr. – Feissel, D. – Petitmengin, P. – Sève, M. e.a., Guide de l’épigraphiste. Bibliographie choisie des épigraphies antiques et médiévales, Paris, 2010, 4ème ed.
  Er zijn tot nu toe jaarlijkse supplementen verschenen die kunnen gedownload worden via de website van het Département des Sciences de l’Antiquité, Paris, http://www.antiquite.ens.fr/ > ‘Publications’
• Epigraphic bibliography, at: Epigraphischen Datenkbank Heidelberg, Heidelberg, Heidelberger Akademie der Wissenschaften, https://edh-www.adw.uni-heidelberg.de/inhalt/bibliographie, 1986-
  Biedt bibliografische informatie per opgenomen inscriptie.

Lopende exhaustieve bibliografieën

• L’année épigraphique (AE) (1888-)
  infra 5.4.4
• Supplementum epigraphicum Graecum (SEG) (1923-)
  infra 5.3.4
• Bulletin épigraphique
  ‘Bulletin épigraphique’, in: Revue des études grecques (REG) (1938-) – Afkorting: BE

  Een bibliografische bijlage van zeer hoge kwaliteit i.v.m. Griekse epigrafie in het tijdschrift REG, aanvankelijk bijgehouden door Jeanne en Louis Robert. Na de dood van Louis Robert in 1985 werd het Bulletin voortgezet door een samenwerkingsverband van verschillende onderzoekers.

  De bulletins verzorgd door het echtpaar Robert werden gebundeld in 10 delen:
  – Bulletin épigraphique (1938-1984), 10 vol., Paris, 1972-1987
  Hierbij werden verschillende indexbanden gevoegd:
  – Index du Bulletin épigraphique 1938-1965. Les mots grecs,; II. Les publications; III. Les mots français, Paris, Institut Fernand Courby, 1972-1975
  – Index du Bulletin épigraphique 1966-1973, Paris, Institut Fernand Courby, 1979
  – Index du Bulletin épigraphique 1974-1977, Paris, Institut Fernand Courby, 1983
  Ook voor de bulletins verschenen na de dood van Louis verscheen in 2005 een indexvolume.
  – Aneziri, Sophie – Giannakopoulos, N. (ed.), Index du Bulletin Épigraphique (1987-2001). I. Les publications; II. Les mots grecs; III. Les mots français, Paris, De Boccard, 2005, 395 p., 686 p., 569 p (Centre de Recherches de l’antiquité grecque et romaine (Athènes). Meletemata)

• Sedert 1991 verschijnt jaarlijks in het te Athene en Luik uitgegeven tijdschrift Revue internationale et pluridisciplinaire de religion grecque antique (4) een Epigraphic Bulletin for Greek Religion (EBGR). Het is “restricted to texts of purely religious significance, such as: leges sacrae; dedications with explicit reference to a deity; texts related to cult associations, magic, the occult, miracles, and oracles; inscriptions mentioning deities and their epithets or new month names” (Kernos 4, 1991, p. 287) en wordt op dit ogenblik verzorgd door A. Chaniotis en J. Mylonopoulos (resp. Princeton en Heidelberg). Er wordt thans ook meer aandacht besteed aan de Griekse godsdienst in de late oudheid en zijn verhouding tot het jodendom en het vroege christendom. De documentatie werd gedepouilleerd vanaf 1987.
• Hispania Epigraphica (1989-) biedt een systematisch overzicht van alle nieuwe Spaanse inscripties. De overzichten van het Journal of Roman Studies (1960-) zijn minder systematisch maar ook erg nuttig.

Hulpmiddelen

Afkortingen in antieke inscripties

Griekse Inscripties

• Avi-Yonah,, Abbreviations in Greek Inscriptions (200 B.C.-A.D. 1100), London, Milford, 1940, 125 p.
  Hernomen in:
  Oikonomides, A., Abbreviations in Greek Inscriptions, Papyri, Manuscripts & Early Printed Books: a Manual, Chicago, 1974

Latijnse inscripties

De indices van de CIL-banden bevatten steeds een overzicht van de gebruikte afkortingen in de inscripties opgenomen in de delen waarop de indices betrekking hebben.

• Cagnat, René, Cours d’épigraphie latine. Paris, 1914, p. 408-473
• Egbert, C. – Cagnat, René – Cohen, H., Coin-Inscriptions and epigraphical abbreviations of Imperial Rome, Chicago, 1978 (cf. ook infra 7.1.3)
  Dit is eigenlijk een herdruk van lijsten met afkortingen in:
  – Cagnat, René, Cours d’épigraphie latine, Paris, 1914, p. 408-473
  – Egbert, J. C., Introduction to Latin Inscriptions, American Book Company, 1896
  – Cohen, H., Description historique des monnaies frappées sous l’empire romain, Paris, 1857
• Elliot, Tom, Abbreviations in Latin Inscriptions, at: The American Society of Greek and Latin Epigraphy, http://www.case.edu/artsci/clsc/asgle/abbrev/latin/
• Lassère, Jean-Marie, Manuel d’épigraphie Romaine, 2 vol., Paris, Picard, 2005, appendix 6
• A database of (Latin epigraphic) abbreviations by Trismegistos, Leuven, https://www.trismegistos.org/abb/ [cf. 6.4]

Diakritische tekens voor tekstuitgaven

Het Leidens systeem van diakritische tekens voor tekstuitgaven van papyri, ostraka, schrijftafeltjes en inscripties. Voor meer informatie zie:

• McLean, H., An Introduction to Greek Epigraphy of the Hellenistic and Roman Periods from Alexander the Great down to the Reign of Constantine (323 B.C. – A.D. 337), Ann Arbor, The University of Michigan Press, 2002, p. 27-39

Paleografie

• Gordon, A. E., and J. S. Gordon. 1957. Contributions to the palaeography of Latin inscriptions. Berkeley: Univ. of California Press
• Gordon, A. E., and J. S. Gordon. 1958-1965. Album of dated Latin inscriptions: Rome and the neighborhood. 4 vol. Berkeley: Univ. of California Press
• Jeffery, Lilian H., The local scripts of Archaic Greece. Revised by A. W. Johnston. Oxford, 1990
• Tracy, Steven V., Athens and Macedon: Attic letter-cutters of 300 to 229 B.C. Berkeley, 2003