Bibliografische Hulpmiddelen

1. Lopende bibliografieën

L’année philologique (APh)

Marouzeau, Jules – Ernst, Juliette. e.a. (ed.), L’année philologique. Bibliographie critique et analytique de l’antiquité gréco-romaine, Paris, 1928-

Het belangrijkste bibliografische hulpmiddel voor alles wat met Klassieke Studies te maken heeft; een gigantisch project dat elk jaar de belangrijkste titels bij elkaar brengt van zowel monografieën, congresakten, tijdschriftartikels, artikels in verzamelwerken, recensies enz., vaak met een kort inhoud. Meer dan 1500 tijdschriften en 500 verzamelwerken en congresakten worden opgevolgd.

Begonnen als een Frans project o.l.v. J. Marouzeau in 1927, sinds 1964 voortgezet door zijn assistente Juliette Ernst (° 1900 – † 2001) tot 1993, sindsdien onder leiding van Pierre-Paul Corsetti. Nu nog steeds gecoördineerd vanuit Parijs, maar samengesteld door een internationale équipe (Paris, Cincinnati, Heidelberg, Genua, Bologna, Granada en New York).

De huidige volumes verschijnen met een tijdsdecalage van 2 tot 3 jaar.

De laatste jaren tellen de banden ca. 18.000 titels, een enorme stijging t.o.v. de ca. 10.000 titels die de jaargangen 1970-1990 telden.

De internetversie is in 2002 van start gegaan. Ze biedt aanzienlijke voordelen boven de papieren versie. Niet alleen kunnen er meer zoekopdrachten worden gegeven (o.m. full text searches), die met elkaar gecombineerd kunnen worden, maar deze kunnen bovendien uitgevoerd worden over alle opgenomen banden.

De UGent biedt toegang tot APh via Brepolis (https://cpps.brepolis.net/aph/search.cfm?).

Het grote nadeel is echter dat in APh enkel op woorden kan gezocht worden. Er is geen thesaurus met sleutelwoorden. Dit betekent dat zoekopdrachten herhaald moeten worden in verschillende talen (bvb ‘intérêt’, ‘intrest’, ‘Zins’, ‘interest’, …). In de papieren versie zijn er uitgebreide indices.

BELANGRIJK: zoekopdrachten volgens antieke auteur gebeuren volgens de Latijnse spelling (bv. Ouidius, niet Ovidius; Polybius niet Polybios)

Het geheel is verdeeld in twee delen en verschillende secties:

Voor 1996 Sinds 1996
Première partie: Auteurs et textes Première partie: Auteurs et textes
Deuxième partie: Matières et disciplines Deuxième partie: Matières et disciplines
I Histoire litéraire I. Literature
II. Linguistique et philologie II. Linguistique
III. Histoire des textes III. Transmission des texts
IV. Antiquités IV. Sources non littéraires
V. Histoire V. Histoire et civilisation
VI. Droit VI. Droit et justice
VII. Philosophie et histoire des idées VII. Philosophie et histoire des idées
VIII. Sciences, techniques, métiers VIII. Sciences et techniques
IX. Les études classiques IX. Les études classiques
X. Mélanges et recueils X. Mélanges et recueils

Het deel ‘Auteurs et textes’ is traditioneel het meest omvangrijke.

Gnomon
  • Kritische Zeitschrift für die gesamte klassische Altertumswissenschaft, München, Beck, 1925-

Een tijdschrift gespecialiseerd in recensies van boeken i.v.m. de klassieke oudheid. Verschijnt in acht afleveringen per jaar. Om de twee afleveringen is er een Bibliographische Beilage, waarin per rubriek een lijst gegeven wordt van recent verschenen publicaties. Gnomons Bibliographische Beilage is vooral belangrijk om de tijdsdecalage van 2 à 3 jaar te overbruggen tussen de coverage van een nieuwe jaargang van L’année philologique en het eigenlijke verschijnen van deze jaargang.

Malitz Jürgen (ed.), Gnomon Bibliographische Datenbank, te consulteren en te downloaden op https://www.gbd.digital/metaopac/start.do?View=gnomon

De inhoud van de Bibliographisch Beilage sinds 1990 wordt gebundeld in een databank. Die kan online doorzocht worden, maar ook gedownload. Een andere meerwaarde is dat Gnomon met een uitgebreide Thesaurus van ca. 9000 sleutelwoorden werkt, via dewelke de databank kan doorzocht worden. Dit is een instrument dat men altijd samen met APh moet gebruiken om werkelijk de laatste stand van het onderzoek te kennen.

Bulletin Analytique d’Histoire Romaine (BAHR)

Bulletin analytique d’histoire romaine (BAHR), Strasbourg, 1965-:
http://misha1.u-strasbg.fr/flora/jsp/index.jsp

Biedt jaarlijks een overzicht van tijdschriftartikels in verband met de Romeinse beschaving, verschenen in meer dan 1000 tijdschriften. Het eerste nummer begint met publicaties verschenen in 1962. Oorspronkelijk was de opzet een analytische bibliografie te maken, waarbij elke titel voorzien werd van een kort commentaar. Maar dit bleek onmogelijk vol te houden en creëerde steeds grotere vertragingen.

In 1990 werd daarom overgestapt op een uitgebreid thesaurus systeem van sleutelwoorden die aan elke titel werden toegevoegd, zodat gedetailleerde thematische opzoekingen vergemakkelijkt werden. Bovendien maakt het systeem gebruik van alle hypertekst-mogelijkheden geboden door html. Zo kunnen bij elk resultaat de aanverwante sleutelwoorden aangeklikt worden.

Het is vooral dankzij dit zeer gedetailleerd thesaurus-systeem dat de BAHR een meerwaarde blijft bieden.

Het nieuwe systeem was van bij de aanvang geconcipieerd als elektronische databank. Deze databank is sinds 2000 gratis online consulteerbaar.

DRANT (Droits Antiques)

De grootste lopende bibliografie voor alles wat met recht en instellingen van de oudheid in de meest ruimte zin van het woord te maken heeft, aangelegd sinds 1960 (aanvankelijk op steekkaarten).

De structuur is vergelijkbaar met deze van de BAHR – online, met dezelfde voordelen en nadelen. Sterk punt is de thesaurus-benadering, zwak punt is de vertraging in de invoering. In tegenstelling tot de BAHR beperkt DRANT zich echter niet tot tijdschriftartikels.

2. Thematische bibliografieën (lopende en retrospectieve)

Het aantal goede (en minder goede) thematisch-retrospectieve bibliografieën is ontelbaar en kan best opgezocht worden via de Algemene bibliografieën en/of via het internet.

Je vindt een lange lijst op Bibliotheca Classica Selecta, http://bcs.fltr.ucl.ac.be/Biblio.html#B.

Een erg goede reeks is Oxford Bibliographies Online, die per thema een becommentarieerd overzicht bieden.

Onderstaande lijst biedt slechts enkele voorbeelden:

  • MENTOR:
    Motte (dir.), Mentor. Guide bibliographique de la religion grecque. Bibliographical Survey of Greek Religion. 1 vol., 1 suppl. (1986-1990), Liège, 1992, 781 p. (Kernos. Supplément, 2 & 6)Bibliografie van 1885-1985/1990.
  • Bibliographie zur antiken Sklaverei:
    Bellen – Heinen H. – Schäfer D. – Deissler J., Bibliographie zur antiken Sklaverei. 2 vol. I: Bibliographie. II: Abkurzungsverzeichnis und Register, Stuttgart, Steiner, 2003, 805 p. (Forschungen zur antiken Sklaverei. Beihefte, 4)
    Nu online geüpdatet: http://www.sklaven.adwmainz.de/index.php?id=1584
  • Bibliographie zur römischen Sozialgeschichte:
    Krause Jens-Uwe e.a., Bibliographie zur römischen Sozialgeschichte 1: Die Familie und weitere anthropologische Grundlagen, Stuttgart, 1992, 260 p.
    Krause Jens-Uwe – Mylonopoulos Jannis – Cengia Raffaella, Bibliographie zur römischen Sozialgeschichte 2: Schichten, Konflikte, religiöse Gruppen, materielle Kultur, Stuttgart, 1998, 876 p. (Heidelberger Althistorische Beiträge und Epigraphische Studien, 26).4336 en ca. 16.000 titels van vnl. recente werken (slechts 10% is ouder dan 1960). De titels worden niet toegelicht.
  • Index religiosus

International bibliography for Religion, Theology and Church History (via UGent-bibliotheek): omvat ook de vroege kerk.

  • Byzantinische Zeitschrift

Biedt elk jaar een volledig overzicht van alle publicaties op het gebied van de Byzantinistiek.

  • Bibliography of Visigothic Spain

Alberto Ferreiro publiceert op gezette tijden een bibliografie van Visigothic Spanje. Het laatste volume is Ferreiro, Alberto. The Visigoths in Gaul and Iberia (Update): A Supplemental Bibliography, 2007-2009. The Medieval and Early Modern Iberian World, v. 45. Leiden – Boston: Brill, 2011

  • RI-Opac: Literature Database for the Middle Ages

http://opac.regesta-imperii.de/lang_en/

  • Dreams of Antiquity: Bibliographische Online-Datenbank zu Träumen und Visionen in der Antike

http://www.gnomon.ku-eichstaett.de/dreams/index.html

  • Bibliography of Christian-Muslim Relations

 https://referenceworks.brillonline.com/browse/christian-muslim-relations-i

  • Zie ook verdere bibliografieën bij specifieke bronnensoorten en andere disciplines.

3. Recensietijdschriften

Een aantal tijdschriften bieden alleen maar boekbesprekingen. Hieronder worden de belangrijkste opgesomd. Vele tijdschriften bieden naast artikels ook boekbesprekingen. Besprekingen worden door APh vermeld in het lemma van het betreffende boek.

  • Anzeiger für die Altertumswissenschaft, Wien, 1948-
  • Antiquité tardive (late oudheid)
  • Athenaeum (vnl. voor Italiaanse publicaties)
  • Bryn Mawr Classical Review, Bryn Mawr PA, Bryn Mawr College, http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/, 1990-
  • Byzantion
  • Byzantinische Zeitschrift
  • Classical Review, Oxford – Cambridge, 1887-
  • Classical Journal Online
  • Kritische Zeitschrift für die gesamte klassische Altertumswissenschaft, München, 1925-
  • Greece and Rome (jaarlijks surveys op verschillende deelgebieden)
  • Journal of Ecclesiastical History
  • Klio (vooral Oude Geschiedenis)
  • L’Antiquité classique (algemeen)
  • Latomus (vooral Romeins en Latijn)
  • Plekos: http://www.plekos.uni-muenchen.de/startseite.htm
  • Revue des études latines
  • Revue des études grecques
  • Rezensionsjournal für die Geschichtswissenschaften: http://www.sehepunkte.de/ (vnl. Oude Geschiedenis)
  • H-Soz-Kult: http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/ (vnl. Oude Geschiedenis)

4. Onderzoeksberichten (Forschungsberichte, Bulletins critiques)

Talloze tijdschriften publiceren occasionele ‘review’ artikels, waarin de status quaestionis kan gevonden worden rond diverse thema’s. Deze kunnen enkel via de normale bibliografische weg gevonden worden.

Tijdschriften met alleen maar onderzoeksberichten
  • Jahresbericht über die Fortschritte der klassischen Altertumswissenschaft, Berlin – Leipzig – Göttingen, 1873-1955
    Vaak ook Bursians Jahresbericht genoemd, naar de stichter ervan Conrad Bursian.
    Sinds jaargang 1876 waren er drie delen:
    – Griechische Autoren (aanv. Griechische Klassiker)
    – Lateinische Autoren (aanv. Lateinische Klassiker)
    – AltertumswissenschaftenElk omvat per jaargang 2 à 3 onderzoeksrapporten over een specifiek thema, die een overzicht geven van de stand van zaken.Daarnaast bevatten de Jahresberichte sinds 1876 ook twee supplementen:
    – Bibliographia Philologica Classica: een lopende bibliografie
    – Biographisches Jahrbuch für Altertumskunde: korte biografische artikels over eminente oudheidkundigen.Het tijdschrift moest de deuren sluiten bij het einde van de tweede wereldoorlog, na het verschijnen van jaargang 1943. In 1956 verscheen een laatste nummer dat de jaargangen 1944-1955 bundelde.
  • Internationale Forschungsberichte aus dem Bereich des klassischen Altertums, Göttingen, 1956-De opvolger van Bursians Jahresbericht. Internationaler, maar nog meer letterkundig.
    Een overzicht van de behandelde thema’s is te vinden in jaargangen 1965 (jg. 1-10) en 1979/1980 (jg. 1-22)
  • Brill Research Perspectives in Ancient History

Een nieuw tijdschrift dat enkel Forschunsgberichte biedt. Voorlopig nog maar enkele thema’s.

 

Tijdschriften met belangrijke rubrieken met ‘onderzoeksberichten’
  • Antiquité tardive
    Overzicht van laat-antieke geschiedschrijving; talrijke besprekingen.
  • L’antiquité classique (AC)
    2 x per jaar rubriek ‘Archéologie’, specifiek voor archeologie in België, maar ook vaker overzichtsbesprekingen (review articles).
  • Bollettino di Studi Latini (BStudLat)
    Rubriek ‘Rassegna’ met onderzoeksberichten over diverse thema’s.
  • Classical World (CW)
    Geen aparte rubriek, maar wel regelmatig. Soms worden deze artikels na verloop van tijd gebundeld en apart uitgegeven.
  • Dialogues d’histoire ancienne (DHA)
    ’chroniques’:
    – l’esclavage et la dépendance
    – les paysages et les cadastres
    – les amphores
  • Journal of Roman Studies

– Latijnse epigrafie (onregelmatig)

  • Revue des études anciennes (REA)
    ‘Chronique gallo-romaine’
  • Revue des études grecques (REG)
    –     Bulletin épigraphique
    – Bulletin archéologique
    – Amphores et timbres amphoriques
    – Bulletin de bibliographie thématique et critique: dialectologie, archéologie, histoire
    – Bulletin des études égéo-anatoliennes (stopgezet)
  • Revue historique (RH)
    – Bulletin d’histoire romaine
    – Bulletin d’histoire grecque
  • Revue historique de droit français et étranger (RD)
    ‘Droits de l’Antiquité ’
  • Revue de philologie, de littérature et d’histoire anciennes (RPh)
    ‘Chronique d’étymologie grecque (CEG)’
ANRW
  • Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, Berlin, New York, 1972- Afkorting: ANRW

Er zijn drie grote delen, waarbinnen telkens verschillende banden verschijnen: I. Von den Anfängen Roms bis zum Ausgang der Republik; II. Principat; III. Spätantike und Nachleben

Een zeer bijzondere publicatiereeks, die moeilijk onder één noemer te vatten is. Het is een kruising tussen een encyclopedie en een naslag-reeks, met zowel traditionele, ruim opgezette artikels als uitvoerige overzichten van onderzoek met actuele status quaestionis (op het moment van verschijnen).

Een overzicht met zoekfaciliteit van de verschenen bijdragen is beschikbaar op:
VROMA. A Virtual Community for Teaching and Learning Classics, University of Kentucky, http://www.cs.uky.edu/~raphael/scaife/anrw.html

Oxford Bibliographies online

Een becommentarieerd overzicht van de belangrijkste publicaties per thema.